8ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ Φωτεινό διάλειμμα σε μια μακρά πορεία κρατικής δράσης «αποκομμουνιστικοποίησης» των συνδικάτων

«Σκλάβοι της δουλειάς σηκώστε το κεφάλι σας ψηλά! και τη δύναμή σας νιώστε - ζήτω ζήτω η εργατιά.

(...) Παλέψαμε σκληρά τούτα τα χρόνια, σύντροφοι. Ολα τα χρόνια για την εργατιά είναι δίσεκτα όσο κρατάει η παλιά ιστορία, άλλος να δουλεύει κι άλλος να τρώει. Μα τούτα τα τελευταία χρόνια η ιστορία έγινε βραχνάς. Το ντόπιο αφεντικό είχε τώρα και τον ξένο δυνάστη για βοηθό του.

(...) Και μεις δεν μείναμε έτσι μπροστά σε τούτη τη συμμαχία, πήγαμε και βρήκαμε τ' αδέρφι μας, το δρεπάνι της αγροτιάς και σφίγγοντας τις ροζιασμένες παλάμες μας κλείσαμε το δικό μας συμβόλαιο. Δεν θα πεθάνουμε.

Κι αρπάξαμε το όπλο στο χέρι να λεφτερώσουμε πρώτα την πατρίδα και ύστερα...

το ύστερα έγινε ξανά σκοτεινό όπως πρώτα

το γιατί είναι μια μεγάλη ματωμένη ιστορία

Φέρτε τα χέρια σας πάλι, σύντροφοι. Ρόζος στο ρόζο, πληγή στη πληγή, ξέγδαρμα στο ξέγδαρμα, οι σφυγμοί, οι παλμοί, οι ανάσες του αίματός μας πλάι πλάι. Εμείς τα φτιάχνουμε όλα και μεις δεν χαιρόμαστε τίποτα. Μου φαίνεται, σύντροφοι, πως πρέπει να σταματήσει πια αυτό.

Αυτά είπε το σφυρί στο συνέδριο».

Απ. Σπήλιος

«ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», 1η Μάρτη 1946.

***

Υστερα από 4,5 χρόνια δικτατορίας, 4 χρόνια κατοχής και ενάμιση χρόνο μεταδεκεμβριανής βίας, η εργατική τάξη της χώρας μας υποδεχόταν, 12 χρόνια μετά το 7ο συνέδριο του 1934, το πρώτο σχετικά αντιπροσωπευτικό συνέδριο της ΓΣΕΕ, το 8ο συνέδριό της, πιάνοντας το νήμα από κει που είχε κοπεί όταν για πρώτη φορά είχε επιχειρηθεί η οργανωτική ενότητα του συνδικαλιστικού κινήματος. Η δικτατορία του Μεταξά είχε προσπαθήσει να στήσει ένα συνέδριο που το ονόμασε «8ο», αλλά ποτέ δεν αναγνωρίστηκε σαν τέτοιο από την εργατική τάξη.

Αλλά και η νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους ναζί δεν ήταν ανέφελη. Χρειάστηκαν δυο χρόνια επίμονης δουλειάς των κομμουνιστών για να ξεπεραστούν τεράστια προβλήματα και να γίνει τελικά το 8ο συνέδριο.

Τα χρόνια της «αποκομμουνιστικοποίησης»

Η σημασία του 8ου συνεδρίου έχει χαρακτηριστεί ιστορική και για τη χρονική στιγμή στην οποία έγινε και για την πορεία που σηματοδοτούσε. Μια πορεία που άρχιζε το 1928, όταν ιδρύθηκε η «Ενωτική ΓΣΕΕ», σαν απάντηση στην επιχείρηση «αποκομμουνιστικοποίησης» της ΓΣΕΕ, που άρχισε από τη δικτατορία του Πάγκαλου το 1926. Συνεχίστηκε το 1936 όταν ΓΣΕΕ και «Ενωτική ΓΣΕΕ» υπέγραψαν σύμφωνο για τη συγχώνευσή τους σε μια ενιαία συνομοσπονδία, εκλέξανε στο 7ο συνέδριο διοίκηση, που όμως καθαιρέθηκε από τη δικτατορία Μεταξά μαζί με την κατάργηση κάθε ίχνους συνδικαλιστικής δράσης. Το 1941, στην καρδιά της Κατοχής, οι δύο οργανώσεις αποφάσισαν τη συγκρότηση του Εργατικού ΕΑΜ (πριν ακόμα από τη συγκρότηση του πολιτικού ΕΑΜ) ως πρόσθετη επικύρωση του συμφώνου του 1936. Την ίδια ώρα όμως οι διορισμένοι από τον Μεταξά συνέχιζαν σαν προστατευόμενοι από τους ναζί να παριστάνουν την «Εθνική ΓΣΕΕ». Ετσι, στις 10 Οκτώβρη του '44 συλλαμβάνονται από τμήμα του ΕΛΑΣ, το οποίο παρέδωσε το κτίριο της ΓΣΕΕ στο Εργατικό ΕΑΜ. Ο Δεκέμβρης του '44 βρίσκει την προσωρινή διοίκηση της ΓΣΕΕ να δίνει τη μάχη δίπλα στον αγωνιζόμενο λαό. Η απαράδεκτη συμφωνία της Βάρκιζας που ακολούθησε έκανε ξανά δύσκολη την κατάσταση. Η κυβέρνηση Παπανδρέου έπαυσε κι αυτή τη διοίκηση της ΓΣΕΕ ως συμμέτοχη στην «ανταρσία» και διόρισε πάλι τους κατοχικούς συνδικαλιστές. Νέο σχέδιο «αποκομμουνιστικοποίησης» με εγκατάσταση βρετανικής αποστολής στα συνδικάτα. Για την εξομάλυνση της κατάστασης υπογράφτηκε η συμφωνία Citrine (από το όνομα ενός εκ των Αγγλων συνδικαλιστών) που αναγνώριζε ως ισότιμους τους εγκάθετους και τη νόμιμη διοίκηση και όριζε ότι θα γίνουν εκλογές στα συνδικάτα. Ούτε αυτή η συμφωνία όμως τηρήθηκε.

Το μεταβαρκιζιανό καθεστώς άλλαξε ριζικά το τοπίο. Οι συμμορίες δεν τρομοκρατούσαν μόνο την ύπαιθρο αλλά και τις πόλεις. Σ' αυτό το κλίμα, τον Απρίλη του '45, ιδρύθηκε ο ΕΡΓΑΣ (Εργατικός Αντιφασιστικός Σύνδεσμος), που συγκέντρωσε όλα τα μέλη του ΚΚΕ και λίγους φίλους. Ο ΕΡΓΑΣ είχε δομή οργανωτική, πρόγραμμα πάλης, οργάνωνε αυτοτελώς κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις, έδινε κατεύθυνση στην εργατική τάξη. Παράλληλα, το πρόβλημα με τη ΓΣΕΕ παρέμενε και χρειάστηκαν 4 συμφωνίες για να αρχίσουν τελικά οι αρχαιρεσίες στα συνδικάτα που θα οδηγούσαν στο συνέδριο. Οι Αγγλοι και η ομάδα Μακρή, που είχε την κυβερνητική προστασία, έλπιζαν ότι μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα. Οταν έγιναν οι εκλογές διαπίστωσαν την πανωλεθρία τους.

Οι ταξικές δυνάμεις στην ηγεσία της ΓΣΕΕ

Το 8ο συνέδριο της ΓΣΕΕ διοργανώθηκε στην Αθήνα το διάστημα 1 - 8 Μάρτη του 1946. Στο πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» εκείνων των ημερών διαβάζουμε: «Το συνδικαλιστικό μας κίνημα μεγάλωσε και ανδρώθηκε μέσα σ' ένα αδιάκοπο κρατικό παρεμβατισμό και σε ένα σύστημα ασταμάτητων καταδιώξεων. Η σκεπασμένη και στις περισσότερες περιπτώσεις ανοιχτή δικτατορία της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας και η ξενική κατοχή με τους ξαγορασμένους και διεφθαρμένους πράκτορές της μέσα στην εργατοϋπαλληλική τάξη τσαλαπάτησαν και τσαλαπατούν κάθε είδους συνδικαλιστική ανεξαρτησία, στραγγαλίζουν τα δικαιώματα των εργατών και με νόμους και διατάγματα επιβάλλουν και κατοχυρώνουν τους εργατοκάπηλους στις διοικήσεις των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Με μια λέξη, επιδίωξαν και επιδιώκουν να μεταβάλουν τις συνδικαλιστικές οργανώσεις από όργανα πάλης για τη ζωή των εργατών και την πρόοδο του τόπου σε όργανα της ακόρεστης πλουτοκρατικής αντίδρασης για τον πλουτισμό της σε βάρος της ζωής των ίδιων των εργατών και υπαλλήλων».

Το συνέδριο ξεκίνησε την Παρασκευή, 1η του μήνα, στην αίθουσα της σημερινής Λυρικής Σκηνής (τότε θέατρο ΟΛΥΜΠΙΑ) και τελείωσε τις εργασίες του στις 8 Μάρτη. Το συνέδριο έκλεισε με μεγάλη και μαχητική εργατική συγκέντρωση στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στις 10 Μάρτη. Εκατοντάδες χιλιάδες λαού ζητωκραύγαζαν και χαιρέτιζαν τη γνήσια ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος, που μόλις είχε εκλεγεί.

Το σύνολο των αντιπροσώπων που είχαν αναδειχτεί από τις εκλογές της βάσης ήταν 2.155. Στις εργασίες του συνεδρίου υπέγραψαν τις καταστάσεις συνέδρων και έλαβαν μέρος οι 1.790 αντιπρόσωποι και απουσίασαν οι ελάχιστοι που υποστήριζαν την κλίκα Μακρή, Θεοδώρου, Θεοχαρίδη, Τσάκου, Βολωτά, Κρόκου και όλων όσοι με παραφυάδες ανήκαν στη συνδικαλιστική παράταξη ΕΡΕΠ (Εθνική Ρεφορμιστική Εργατική Παράταξη). Είχαν επίσης εκλεγεί και παρευρέθηκαν 121 παρατηρητές χωρίς δικαίωμα ψήφου. Οι 1.790 τακτικοί αντιπρόσωποι εκπροσωπούσαν 50 Εργατικά Κέντρα, 20 Ομοσπονδίες και 1.259 Σωματεία. Ολες αυτές οι οργανώσεις εκπροσωπούσαν με τη σειρά τους 258.000 εργαζόμενους.

Στις αρχαιρεσίες για την εκλογή διοίκησης της ΓΣΕΕ πήραν μέρος τρεις συνδυασμοί και έλαβαν:

ΕΡΓΑΣ: 1.531 ψήφους, ποσοστό 71% στο σύνολο των εκλεγμένων.

ΣΤΡΑΤΗΣ: 105 ψήφους, ποσοστό 5% στο σύνολο των εκλεγμένων.

ΚΑΛΟΜΟΙΡΗΣ: 64 ψήφους, ποσοστό 2,4% στο σύνολο των εκλεγμένων.

Στην Εκτελεστική Επιτροπή της ΓΣΕΕ, σύμφωνα με το εκλογικό σύστημα, εκλέχτηκαν κατά σειρά οι Μήτσος Παπαρήγας (1.425 σταυρούς), Γ. Δημητρίου (1.418 σταυρούς), Σ. Μαστρογιαννάκος (1.418 σταυρούς), Κ. Θέος (1.417 σταυρούς), Μ. Αραμπατζής (1.416 σταυρούς) και από τις δύο άλλες παρατάξεις οι Δ. Στρατής και Γ. Καλομοίρης.

Στις εργασίες, όπου παραβρέθηκαν και χαιρέτισαν ο υπουργός Εργασίας, η αντιπροσωπεία της WFTU (Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία) και παράγοντες της δημόσιας ζωής, έγινε τεκμηριωμένη συζήτηση για τα προβλήματα της εργατικής τάξης και ψηφίστηκε Διεκδικητικό Πρόγραμμα με κεντρικούς άξονες τη βελτίωση μισθών και ημερομισθίων, την καλυτέρευση των υπηρεσιών του ΙΚΑ, την ασφαλιστική κάλυψη όλων των εργαζομένων, τους όρους υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία και ακόμα ξεχωριστά αιτήματα για τις εργαζόμενες και τη νεολαία. Η απόφαση του συνεδρίου απαιτούσε ελεύθερες γενικές βουλευτικές εκλογές, εθνική ανεξαρτησία, δημοκρατία και διάλυση των τρομοκρατικών οργανώσεων που βίαζαν και λεηλατούσαν τη χώρα και τους δημοκρατικούς πολίτες.

Ακόμα, ασχολήθηκε επί διήμερο με τα οργανωτικά θέματα του κινήματος, στην προσπάθεια για αναζωογόνηση, εκδημοκρατισμό και μαζικοποίηση των Συνδικάτων.

Ξανά «αποκομμουνιστικοποίηση»

Η σαρωτική νίκη του ΕΡΓΑΣ στο 8ο συνέδριο της ΓΣΕΕ τρόμαξε την άρχουσα τάξη, το καθεστώς της και τους Αγγλοαμερικάνους, που με ενεργό ρόλο των πρεσβειών τους στην Αθήνα άρχισαν τα σχέδια ανατροπής της «κομμουνιστοκρατούμενης» διοίκησης της ΓΣΕΕ. Στις γενικές βουλευτικές εκλογές που έγιναν το Μάρτη του 1946, η συντηρητική παράταξη της εποχής νίκησε και σχημάτισε κυβέρνηση. Σε δεκαπέντε μέρες από την ορκωμοσία της κυβέρνησης, ο υπουργός Εργασίας, Ανδρέας Στράτος, μετέτρεψε το υπουργείο αυτό σε γκέτο απόρθητο.

Ακολούθησε ένα όργιο διώξεων και η δολοφονία του προέδρου του Εργατικού Κέντρου Νάουσας, Γ. Βουτυρά. Στις 25 Ιούλη 1946 η εκλεγμένη διοίκηση απολύεται! Αρχίζει η περίοδος που έμεινε στην ιστορία σαν «ΜακρηΘεοδωρισμός» από τα ονόματα των εργατοπατέρων που έλυναν και έδεναν ερήμην των εργατών. Μέχρι τον Ιούλη του '47 είχαν συλληφθεί όλοι οι εκλεγμένοι συνδικαλιστές. Πρώτος ο εκλεγμένος γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ, Μήτσος Παπαρήγας, που τελικά δολοφονήθηκε στις 22 Φλεβάρη του 1949 στα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας στην Μπουμπουλίνας.

Το επόμενο συνέδριο της ΓΣΕΕ, στο οποίο επιχειρήθηκε να εκφραστεί μια αντιπροσωπευτικότητα στη σύνθεσή του (παρά την εκτεταμένη νοθεία), έγινε μόλις το 1983.

ΣΗΜ.:Τα στοιχεία για τη σημερινή ιστορική αναφορά αντλήθηκαν κατά κύριο λόγο από το βιβλίο «Το Εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα 1918 - 1948, δύο γραμμές σε διαρκή αντιπαράθεση», του Γιώργου Μαυρίκου, έκδοση «Σύγχρονη Εποχή», καθώς επίσης και από τα φύλλα του «Ριζοσπάστη» εκείνων των ημερών.